Gambit hetmański, Robert Foryś

Wydawnictwo Otwarte, 2016

Liczba stron: 1080

„Gambit hetmański” to trzytomowa powieść historyczna osadzona w drugiej połowie XVII wieku, opisująca czasy panowania Michała Korybuta Wiśniowieckiego oraz dochodzenie do władzy Jana III Sobieskiego. Walka o władzę nie byłaby tak zacięta, gdyby nie kobiety – Eleonora Habsburżanka, żona króla Polski i Maria Kazimiera Sobieska. Obie panie miały na swoich usługach bezwzględne kobiety – Charlotta pomagała frakcji mającej na celu obalenie mało popularnego króla, Klara Pac próbowała umocnić Michała na tronie, a jednocześnie knuła jak zyskać większą władzę dla siebie i swojego męża kanclerza wielkiego litewskiego. Chociaż kobiety nie brały udziału w bitwach, to nie przebierały w środkach, żeby osiągnąć cel i były równie, a nawet bardziej skuteczne, niż mężczyźni.

W początkowych rozdziałach król Michał Korybut pokazany jest jako marionetka, człowiek zastraszany przez swoją matkę Gryzeldę oraz niemiecką żonę. Nie sprawdza się jako mąż, ponieważ woli męskie towarzystwo, nie jest szanowanym władcą. Obóz profrancuski z hetmanem Sobieskim, prymasem Mikołajem Prażmowskim oraz Janem Morsztynem na czele próbuje doprowadzić do jego detronizacji i osadzenia na tronie  księcia przysłanego przez Ludwika XIV. Kiedy francuski arystokrata nie przybywa, wszystko się komplikuje, a Sobieski popada w niełaskę. Postanawia robić to, co mu najlepiej wychodzi – rusza na wojnę z Turkami stopniowo podbijającymi rubieże Rzeczypospolitej.

W tym czasie wciąż trwa walka o władzę na najwyższych szczeblach – zajmują się nią kobiety. Są świetnie poinformowane, potrafią przewidzieć działania swoich nieprzyjaciół, mają środki i możliwości na prowadzenie podstępnej gry, w której życie ludzkie niewiele znaczy. Marysieńka, Klara, Charlotta – używają swoich wdzięków, złota, obietnic, miecza i trucizny, by zyskać przewagę nad pozostałymi. Nie cofają się przed niczym.

Robert Foryś stworzył powieść historyczno-przygodową z elementami łotrzykowskimi. Szkielet całej historii opiera się na wydarzeniach historycznych, pierwszoplanowi bohaterowie istnieli naprawdę i sprawowali ważne funkcje w kraju. Bohaterowie drugoplanowi to postacie fikcyjne i to one mają najciekawsze przygody – przemierzają Rzeczpospolitą wzdłuż i wszerz, wpadają z zasadzki i sami je zakładają, walczą w bitwach i potyczkach, uciekają i kryją się w górach, szpiegują, knują i zabijają, sami również odnoszą rany na ciele i duszy.

To doskonała powieść przygodowa obrazująca zaciekłą walkę o władzę i wpływy. Nie ma w niej bohaterów jednoznacznie pozytywnych i jednoznacznie negatywnych – wszyscy mają swoje grzeszki, a najbardziej powszechnym jest brak wierności jednej opcji politycznej (nie wspominam nawet o wierności w związku).  Wszyscy są przekupni, zapalczywi, dumni. Podobało mi się również w miarę realistyczne przedstawienie tła akcji – biedy na wsiach bezustannie ciemiężonych przez możnych i najeżdżanych przez Turków, gwaru w mieście oraz przepychu na dworze królewskim. Warto również zwrócić uwagę na beznadziejną sytuację kobiet, które postrzegane są jedynie jako ciała, po które sięgnąć może każdy szlachcic oraz na nadużycia rozwiązłych duchownych względem swoich podopiecznych w sierocińcach.

Trzy tomy wydano w jednej, grubej księdze, więc niecierpliwi mają od razu dostęp do całej historii. Nie umiem ocenić na ile prawdziwe są szczegóły historyczne, lecz przygody Charlotty i jej przeciwników czytałam z dużym zainteresowaniem, kibicując raz jednym, raz drugim. Jeśli lubicie książki przygodowe z szybką akcją, częstymi zwrotami akcji, krwawymi scenami walki, częstymi scenami erotycznymi i wyrazistymi bohaterami, to książka idealna dla Was.