Idź, postaw wartownika, Harper Lee

Filia, 2015

Liczba stron: 368

Harper Lee znana jest z uhonorowanej wieloma nagrodami i ukochanej przez czytelników powieści „Zabić drozda”. Po ponad pięćdziesięciu latach milczenia, 88-letnia autorka postanowiła wydać książkę, którą napisała jeszcze przed powstaniem „Zabić drozda” i która była pierwszą wersją jej najsławniejszej i do niedawna jedynej książki. „Idź, postaw wartownika” rozgrywa się kilkanaście lat po zakończeniu procesu opisywanego w „Zabić drozda”.

Dwudziestosześcioletnia Skaut przyjeżdża z Nowego Jorku na dwutygodniowe wakacje do Maycomb. Bardzo się cieszy na coroczne spotkanie ze swoim coraz bardziej zniedołężniałym ojcem Atticusem, który jest dla niej największym autorytetem, oraz przyjacielem z dzieciństwa Hankiem, który jest najpoważniejszym kandydatem na jej męża.

Sielanka wakacji w domu i radość ze spotkania z bliskimi zostaje zakłócona pewnego niedzielnego popołudnia, gdy dziewczyna udaje się na spotkanie Rady Maycomb, w której zasiadają dwaj najbliżsi jej ludzie. Jedno popołudnie wywraca świat dziewczyny do góry nogami, jej przekonania chwieją się w posadach, wszystko, w co wierzyła, rozpada się w proch.

„Idź, postaw wartownika” to opowieść o różnych sposobach pojmowania odpowiedzialności za swój kraj i obywateli w świetle przemian społecznych związanych z równouprawnieniem czarnoskórej ludności. Ścierają się w niej liberalne oraz idealistyczne poglądy osoby, która być może nie dociera do sedna problemu, z bardziej konserwatywnym zdaniem mieszkańców tego zakątka kraju, który może najbardziej się zmienić na skutek odgórnych rozporządzeń rządu. Dodajmy, że rządu ulokowanego tysiące kilometrów od zarzewia konfliktu.

To również książka o miłości i autorytetach, które zostają wystawione na największą próbę, zszargane, a nawet oplute, lecz ostatecznie zwycięskie. Podważanie autorytetów jest jedną z oznak dojrzewania, które nie zawsze przebiega bezboleśnie i bezkonfliktowo. Nie zawsze dojrzewa się w wieku kilkunastu lat. Bohaterce tej książki zajęło to o wiele dłużej. Bolesne zetknięcie się z hipokryzją i konformizmem odziera krainę dzieciństwa ze spowijającego ją blasku, a jednocześnie pozwala Skaut skonfrontować swoje idealistyczne wyobrażenia z ponurą rzeczywistością.

Nie jest to powieść idealna, niestety. Chwilami bywa nachalnie dydaktyczna, niektóre fragmenty, szczególnie te opisujące przygody przeżywane przez paczkę przyjaciół w dzieciństwie, wydają się wepchnięte na siłę. Muszę jednak przyznać, że bywają urocze i zabawne. Raziło mnie również to, że Skaut przez tyle lat miała klapki na oczach i nie zauważała świata i prawdziwego oblicza ludzi wokół siebie – trudno uwierzyć w taką niekonsekwencję w budowaniu postaci, bo przecież w obu powieściach przedstawiona jest jako bystra, chociaż krnąbrna dziewczyna. Przeszkadzało mi także i to, że właściwa akcja rozpoczyna się mniej więcej w połowie książki.

Jednak, nie szkoda mi czasu poświęconego  na przeczytanie „Idź, postaw wartownika”. Przyjemnie było przenieść się na południe Stanów, w niespokojne czasy lat 50., w okres intensywnych przemian, gdy nowoczesność walczyła z konwenansami rodem z XIX wieku, gdy biali ludzie nie umieli wziąć odpowiedzialności za bałagan, do jakiego doprowadzili ściągając z Afryki niewolników. Przyjemnie również było zobaczyć, co dzieje się u lubianych przeze mnie bohaterów i jak im się wiedzie w życiu. Jeśli „Zabić drozda” należy do Waszych ulubionych książek, powinniście poznać jej poprzedniczkę, która tak naprawdę jest jej kontynuacją.